Jolanta Michalik
W nowej, czarno-biało-czerwonej serii Świata Książki, ukazały się powieści Dashiella Hammetta, amerykańskiego klasyka czarnego kryminału z lat trzydziestych ubiegłego wieku: „Sokół maltański” (1930), „Szklany klucz” (1931) i „Papierowy człowiek” (1934). Wydawca zapowiada również „Krwawe żniwo” (1929); być może ukaże się jeszcze „Klątwa Dainów” (1929), tak by w całości zaprezentować dorobek mistrza.
Dashiell Hammett (1894-1961), z powodu rodzinnych kłopotów finansowych, porzucił szkołę w wieku czternastu lat. Pracował jako posłaniec na kolei, doker, goniec w biurze maklerskim, robotnik w fabryce pudełek, aż wreszcie został wywiadowcą w baltimorskim oddziale słynnej Agencji Detektywistycznej Pinkertona. Niestety, nie ominęła go światowa epidemia grypy – hiszpanki, po której zachorował na gruźlicę. Jej nawroty uniemożliwiały pracę u Pinkertona. Zajął się więc reklamą oraz pisaniem artykułów, wierszy, opowiadań i powieści.
Hammett stworzył nową jakość w literaturze popularnej. Odtąd powieść detektywistyczna spod znaku Conan Doyle’a i Christie zyskała mocną, często nieprawdopodobną, dynamiczną akcję, bohaterów-zbrodniarzy, związanych z przestępczością zorganizowaną i bohaterów-detektywów, równie bezwzględnych, przebiegłych, cynicznych i brutalnych, tak jak brutalny był gangsterski świat, w którym przyszło im żyć.
Kryminały Hammetta chętnie filmowano (słynna ekranizacja „Sokoła maltańskiego” Johna Hustona z Humphreyem Bogartem w roli prywatnego detektywa Sama Spade’a). W 1934 roku na podstawie „Papierowego człowieka” powstał film „Pościg za cieniem”, w którym głównych bohaterów, Nicka i Norę Charlesów, zagrali popularni w latach trzydziestych William Powell i Myrna Loy.
„Papierowy człowiek” to powieść Hammetta będąca połączeniem czarnego kryminału i powieści obyczajowej z życia wyższych sfer. Nick Charles jest w niej byłym detektywem, który zajmuje się zarządzaniem majątkiem młodej żony, choć tak naprawdę piciem w jej towarzystwie drinków w ekskluzywnych hotelach. Bardzo niechętnie na prośbę znajomych wszczyna prywatne śledztwo w sprawie zabójstwa swego byłego zleceniodawcy, milionera-wynalazcy.
Elegancki świat zdystansowanych Charlesów i ich uciążliwych znajomych jest przesiąknięty chciwością, głupotą, zwyrodniałą miłością i psychiczną przemocą. Czy coś się zmieniło od tamtego czasu? Na pewno warto sprawdzić, a przy okazji poznać źródło, z którego czerpią dzisiejsi autorzy kryminałów z kręgu noir, jak również scenarzyści popularnych seriali kryminalnych.
Dashiell Hammett, Papierowy człowiek,
przekł. Krzysztof Zarzecki,
Świat Książki, Warszawa 2007, 239 ss.,
cena ok. 30 zł.