Aldona Dzwonkowska: Karcenie małoletnich

Problem karania dzieci jest zagadnieniem funkcjonującym w naszym społeczeństwie od wielu lat. Zarówno KK jak i KC nie wypowiadają się jednak w tej kwestii jednoznacznie. Co więcej, również ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie nie wprowadza znaczącego zakazu w przedmiocie karcenia małoletnich. Jednakże w ramach art. 2 pkt 2 tejże ustawy nie ulega wątpliwości, że karcenie nie może przybierać formy działania określonego jako przemoc w rodzinie, którą jest w szczególności narażenie osoby na utratę życia, zdrowia, naruszające nietykalność cielesną, seksualną, a także zachowanie powodujące szkody na zdrowiu fizycznym czy psychicznym.

Przez karcenie małoletnich należy rozumieć wyrządzenie zamierzonej dolegliwości celem uświadomienia osobie karconej naganności jej zachowania. Podkreślenia wymaga fakt, iż osobą małoletnią jest osoba, która nie ukończyła 18. roku życia.

Co najważniejsze, istotą karcenia musi być cel wychowawczy. Nie mniej karcenie małoletniego w bardzo młodym wieku należy traktować jako znęcanie się nad nim, gdyż dziecko musi mieć zdolność do rozumienia celu tego rodzaju zachowania. Ponadto dolegliwość ta powinna być wykonywana tylko i wyłącznie przez rodziców lub prawnych opiekunów dziecka i nie powinna przekraczać pewnego stopnia intensywności. Dodatkowo rodzic ma prawo otwierania listów adresowanych do dzieci w celu sprawdzenia, czy nie utrzymują kontaktów z osobami nieodpowiednimi, na przykład ze środowiska przestępczego. Działanie takie nie będzie stanowiło przestępstwa w myśl art. 267 KK. Podobnie zamknięcie dziecka w domu w celu wyegzekwowania kary tzw. szlabanu nie będzie przestępstwem z art. 189 § 1KK, a mianowicie: kto pozbawia człowieka wolności, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Zaznaczyć należy, iż na działanie w ramach karcenia małoletniego może powoływać się tylko rodzic sprawujący faktycznie władzę rodzicielską, a nie taki, który został tej władzy pozbawiony lub wobec którego została ona zawieszona. Ponadto mają również prawo skarcić słownie osobę małoletnią inne podmioty prawa niż rodzice czy opiekunowie prawni. Dozwolone jest to na przykład nauczycielom w przypadku nagannego zachowania ucznia. Co więcej, w ramach dozwolonego karcenia małoletnich nie stanowi przestępstwa czyn wypełniający znamiona nietykalności cielesnej, uregulowany w art. 217 KK.

Karcenie nie może w żadnym wypadku przybierać postaci drastycznych, wyrządzających szkody fizyczne, psychiczne lub naruszające godność dziecka. Wymierzenie kary musi być adekwatne do popełnionego czynu i stopnia winy. Każde naruszenie którejkolwiek z wymienionych przesłanek będzie stanowiło podstawę przestępności czynu. Ponadto jeżeli czyn karcącego będzie związany z ciężkim uszczerbkiem na zdrowiu, śmiercią dziecka czy naruszeniem jego sfery intymnej, to podjęte zostanie niezwłocznie ściganie z oskarżenia publicznego.