Klauzule umowne, to nic innego, jak postanowienia zawarte w umowach, które negocjujemy i zawieramy. W istocie każdy zapis umowy jest ?klauzulą?. Jednak niektóre z nich są na tyle charakterystyczne, powtarzalne w obrocie i niekiedy wynikające z przepisów prawa, że zyskały swoją nazwę.
Zwrot ?klauzula umowna? jednak odstrasza, kojarząc się z podstępnym narzędziem wyzysku słabszego. Tak jednak nie jest, przynajmniej nie zawsze. Pamiętać trzeba, że Prezes UOKiK prowadzi rejestr klauzul niedozwolonych, gdzie trafiają te których nie można stosować w umowach z konsumentami. Klauzule mają za zadanie porządkować umowy, ułatwiać stosowanie, niekiedy uprzywilejowywać, często są furtką do świetnych rozwiązań, a niekiedy poprawiają pozycję strony. Nic jednak nas nie uchroni przed krzywdą niż własna rozwaga i czytanie umów. Zanim podpiszesz kontrakt poproś o jego projekt, weź do domu, skonsultuj (najlepiej z prawnikiem) i dopiero z rozwagą podpisz. Czas i emocje, to najgorsi doradcy.
Poniżej przedstawię te, najczęściej występujące klauzule umowne, które mają najbardziej ?ugruntowaną? pozycję, i które ułatwiają nam obrót gospodarczy:
Umowne prawo odstąpienia od umowy: można zastrzec w umowie, np. gdy kontrahent nie wykona zobowiązania w ściśle określonym terminie. ?Zamawiający może odstąpić od umowy po bezskutecznym upływie terminu wykonania zobowiązania przez wykonawcę?;
Odstępne: można zastrzec w umowie, że odstępujący od umowy musi zapłacić kontrahentowi określoną sumę pieniężną. W takim przypadku odstąpienie od umowy będzie skuteczne tylko wtedy, gdy zostało złożone jednocześnie z zapłatą odstępnego. Przykład: ?zamawiającemu przysługuje umowne prawo odstąpienia od umowy za zapłatą odstępnego w kwocie 1000 zł, z którego może on skorzystać w terminie 30 dni od dnia zawarcia umowy?. Przepisy szczegółowe w takich przypadkach często chronią konsumentów.
Klauzula waloryzacyjna: występuje często w umowach najmu, w umowach z obowiązkiem zwrotu zapłaconej kaucji, bądź co do wynagrodzenia, np., by zapobiec skutkom inflacji w trakcie trwania długotrwałej umowy. Przykład: ?Wynajmujący zwróci Najemcy uiszczoną w dniu ? kaucję w kwocie ? w terminie 30 dni od dnia rozwiązania Umowy w kwocie zwaloryzowanej o wskaźnik wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych ogłaszany przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w kwartale poprzedzającym kwartał, w którym umowa uległa rozwiązaniu?. Do kaucji dla lokatorów stosuje się szczegółowe przepisy.
Kaucja gwarancyjna ? stosowana często w umowach o roboty budowlane, gdy roboty zdawane są etapami, za które wystawiane są faktury częściowe, pomniejszone o wysokość kaucji gwarancyjnej na zabezpieczenie należytego wykonania umowy. Przykład: ?Dla zagwarantowania Inwestorowi należytego wykonania Umowy przez Generalnego Wykonawcę, Inwestor z każdej partii wynagrodzenia częściowego, za którą Generalny Wykonawca wystawia fakturę częściową, Inwestor będzie zatrzymywał równowartość 5 % wysokości tego wynagrodzenia tytułem kaucji na zabezpieczenie ewentualnych roszczeń związanych z nienależytym wykonaniem Umowy?. Trzeba tu pamiętać, aby zapisy o zwrocie kaucji i potrącaniu z niej należności w toku i po wykonaniu umowy były należycie sformułowane i nie krzywdzące.
Klauzula zapisu na sąd polubowny: w przypadku sporu na tle umowy, przyznaje pierwszeństwo polubownym sposobom rozwiązywania sporu, przykładowo: ?Wszelkie spory mogące powstać podczas lub w związku z zawarciem, ważnością, wykonywaniem, rozwiązaniem lub odstąpieniem od niniejszej umowy Strony poddają pod rozstrzygnięcie Sądu Arbitrażowego przy ??.. na podstawie Regulaminu tego Sądu obowiązującego w dniu wszczęcia postępowania.?
Klauzule adaptacyjne: zawierane są w przypadku umów długoterminowych, mające na celu przystosowania umowy do zmienionych w międzyczasie okoliczności. Mogą dotyczyć, np. obowiązku przystąpienia do powtórnych negocjacji w przypadku określonych zmian gospodarczych. Przykładem może być tzw. klauzula hardship, przewidująca uprawnienie dla jednej strony do żądania od drugiej strony przystąpienia do renegocjacji, gdy ze względu na pewne zdarzenie doszło do naruszenia pierwotnej równowagi świadczeń stron.
Klauzule salwatoryjne: zawierane są w umowach na wypadek, gdyby Sąd lub inny organ stwierdził nieważność któregoś z zapisów umowy, przykładowo: ?Strony oświadczają iż w przypadku, gdy którekolwiek z postanowień niniejszej Umowy, z mocy prawa lub ostatecznego albo prawomocnego orzeczenia jakiegokolwiek organu administracyjnego lub sądu, zostaną uznane za nieważne lub nieskuteczne, pozostałe postanowienia niniejszej umowy zachowują pełną moc i skuteczność.? Może być połączona z klauzulą adaptacyjna.
Powyższe przykłady klauzul dobitnie dowodzą tego, że sporządzenie dobrej i bezpiecznej umowy bynajmniej nie jest takie proste w skomplikowanych stosunkach gospodarczych. Nie należy zapominać, że często prostota jednak broni się sama i tam, gdzie Strony się nie umówiły, wchodzą w grę przepisy prawa cywilnego. Zainteresowanych problematyką zapraszam na jesienne szkolenie dla przedsiębiorców z zakresu sporządzania umów w działalności gospodarczej oraz zarządzania wierzytelnościami, organizowane w ramach Mazowieckiego Forum Biznesu, Nauki i Kultury w Wołominie.
radca prawny
Mariusz Astasiewicz
?Kancelaria Radcy Prawnego
ul. Wojska Polskiego 1 lok. 1.05
05-091 Ząbki
tel. 694 315 734