Ugoda sądowa jest zaliczona do umów procesowych. Odgrywa bardzo istotną rolę w postępowaniu sądowym. Sąd powinien mieć zawsze na względzie załatwienie sprawy za pomocą ugody, nakłaniając strony do jej zawarcia na pierwszej rozprawie. Są jednak przypadki, w których nie może zostać zawarta. Dotyczy to spraw, w których wyrok ma charakter konieczny, możliwy do wydania tylko drogą orzeczenia sądowego, a także spraw o rozwód, separację, unieważnienie małżeństwa, sprawy rozpoznawane w postępowaniu odrębnym w sprawach pomiędzy rodzicami i dziećmi itd. Z ugodą sądową łączy się pojęcie mediacji, która jest postępowaniem cywilnym pozasądowym. Postępowaniem tym kieruje mediator stały lub mediator niestały. Należy podkreślić, że ugoda zatwierdzona przez sąd jest równorzędna z ugodą sądową.
Ugodę zawiera się w ten sposób, że jej treść zostaje zapisana w protokole rozprawy, a następnie po odczytaniu i zaakceptowaniu przez strony zostaje podpisana. Podpisują strony, pełnomocnicy lub przedstawiciele ustawowi oczywiście po pełnej akceptacji. W ugodzie sądowej, strony dokonują wzajemnych ustępstw, może też dojść do całkowitej akceptacji stanowiska jednej strony i nie uwzględnienia stanowiska drugiej strony. Oznacza to, że ugoda nie w każdym przypadku będzie polegała na wzajemnych ustępstwach jak można mylnie stwierdzić sugerując się pojęciem ? ugody?. Ugoda stanowi część składową protokołu. Należy przypomnieć, że ugodę można zawrzeć tylko na rozprawie. Podkreślić też należy, że nie można zawrzeć ugody w drodze wymiany pism procesowych. Są jednak przypadki gdy sąd nie dopuści do zawarcia owej ugody np. gdy jest niedopuszczalna, sprzeczna z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierza do obejścia prawa. Gdy zostanie zawarta ugoda, sąd wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania jak wynika z art. 355 § 1 k.p.c. Jeżeli jednak strona mimo wydania postanowienia wniesie ponownie powództwo o to samo roszczenie przeciwko drugiej stronie, to pozwany powinien powołać się na zarzut sprawy ugodzonej ? załatwionej przez zawarcie ugody. Z powodu bezzasadności takiego żądania sąd oddali powództwo.
Ugoda stwarza taką ochronę prawną jak wyrok sądowy. Niektórzy zapominają, że ugoda jest tytułem egzekucyjnym i wierzyciel może wystąpić o nadanie ugodzie klauzuli wykonalności i na podstawie właśnie takiego tytułu wykonawczego może wszcząć egzekucję. Ugoda jako, że nie stanowi orzeczenia sądowego nie podlega również zaskarżeniu, natomiast można zaskarżyć postanowienie o umorzeniu postępowania wydane w związku z zawarciem przez strony ugody. W postanowieniu tym należy podnieść, że sąd nie powinien dopuścić do zawarcia ugody np. ze względu na sprzeczność z prawem, podstawowymi zasadami współżycia społecznego itd.