Zakażenia układu moczowego należą do najczęstszych chorób infekcyjnych ustroju. Nerki – naturalne filtry naszego ciała – usuwają z organizmu toksyny i trucizny. Nie lubią przeziębień, częstych infekcji zapalnych, ognisk bakteryjnych drzemiących w innych narządach, niektórych leków.
Ryszard Stańczak
Choroba atakuje je zazwyczaj podstępnie. Na początku przeważnie nie daje wyraźnych objawów. Drobne sygnały nie wzbudzają na ogół niepokoju pacjenta. Nie informuje on zatem o tym lekarza. Wyraźne objawy pojawiają się późno, trudno je wówczas opanować, a leczenie często nie gwarantuje całkowitego powrotu do zdrowia.
Co bywa przyczyną?
Wśród dorosłych leczonych z powodu zakażeń układu moczowego zdecydowanie przeważają kobiety, u których stwierdza się je 3-4 razy częściej niż u mężczyzn. Natomiast u małych dzieci (do 1. roku życia) dominują chłopcy. Powodem są częstsze wady rozwojowe układu moczowego, które predysponują ich do infekcji. Liczba mężczyzn leczonych z powodu zakażeń wzrasta wraz z
wiekiem. Wynika to z przerostu gruczołu krokowego u osób po 55.-60. roku życia. Zaleganie moczu w pęcherzu, na skutek przerostu stercza, sprzyja bowiem namnażaniu się bakterii i występowaniu objawowych zakażeń układu moczowego.
Częstsze infekcje u kobiet są ściśle związane z budową anatomiczną. Przede wszystkim sąsiedztwem krótkiej cewki moczowej z ujściem pochwy i odbytem. Sprzyja to przechodzeniu zakażenia z dróg rodnych (np. w przypadku zapalenia pochwy) na cewkę i pęcherz moczowy. Warto podkreślić, że w końcowym odcinku cewki moczowej drobnoustroje znajdują się u wszystkich. Jednak ich penetracja drogą wstępującą do pęcherza moczowego jest znacznie łatwiejsza u
kobiet i zdarza się np. podczas kichania, kaszlu lub stosunku płciowego. Nierzadko objawy ostrego zapalenia cewki i pęcherza są ściśle związane właśnie z odbytymi stosunkami. Tylko niektóre kobiety wiążą chorobę z tym faktem i zgłaszają to lekarzowi. Także (niestety) tylko nieliczni lekarze, przepisując leki, zadają trudne pytania.U około 90% osób do zakażeń układu moczowego dochodzi drogą wstępującą. Drobnoustroje, głównie bakterie (rzadziej wirusy, grzyby czy pasożyty), przedostają się przez cewkę moczową do pęcherza, a następnie do wyższych odcinków układu moczowego, w tym i miąższu nerek, wywołując zakażenia o różnym przebiegu klinicznym. Pewne bakterie, które znajdują się w jelicie grubym lub na skórze i stanowią tzw. florę saprofityczną, po przejściu do układu moczowego mogą wywołać ciężkie zakażenia. Wynika z tego oczywisty wniosek, jak bardzo ważne w profilaktyce choroby jest utrzymanie właściwej higieny osobistej.
Zakażenia mogą się również szerzyć drogą krwiopochodną (bakterie wraz z krwią przedostają się do nerek, w których miąższu mogą powstawać mnogie ropnie) oraz limfatyczną. Wśród przyczyn należy także wymienić procesy zapalne toczące się w narządach sąsiadujących z układem moczowym. Najczęstsze zakażenia wywołane są tzw. bakteriami Gram-ujemnymi (G -), głównie Escherichią coli, rzadziej innymi, np. Pseudomonas czy Proteus. Dominacja E. coli jest szczególnie wyraźna w zakażeniach pozaszpitalnych.
Jakie objawy zwiastują chorobę?
Podstawowym objawem zakażenia układu moczowego jest obecność odpowiedniej liczby bakterii w moczu, czyli tzw. bakteriuria znamienna. Przyjmuje się, że wielkość ta wynosi 104 bakterii w 1 ml moczu oddanego przez cewkę przy maksymalnym zachowaniu jałowych warunków badania. Wartość ta nie jest „sztywna”, bowiem w niektórych przypadkach (m.in. przy zakażeniu bakteriami,
które mnożą się wolniej, lub przy równoczesnym stosowaniu leków moczopędnych) może być niższa. Wtedy decydujące znaczenie ma fakt uzyskania tego samego typu bakterii z kilku kolejnych posiewów. Wynika z tego wniosek, że obecność bakterii w moczu przeznaczonym tylko do badania ogólnego nie świadczy o zakażeniu moczu, bowiem w tym przypadku jest on oddawany do zwykłego pojemnika i nie jest przechowywany w warunkach jałowych. Kolejnym objawem zakażenia jest zwiększona liczba krwinek białych (leukocytów) w osadzie moczu. Wzrost ich liczby jest odpowiedzią ustroju na wtargnięcie bakterii do układu moczowego. Ich zadaniem jest zniszczenie drobnoustrojów.
Powodem zgłoszenia się do lekarza są najczęściej dolegliwości występujące podczas oddawania moczu (pieczenie lub kłucie w cewce, wzmożone lub stałe parcie i częste oddawanie moczu, nierzadko jedynie kroplami), bóle pod spojeniem łonowym, w okolicach nerek, podwyższona temperatura ciała oraz dreszcze.