Istotą zasiedzenia jest nabycie prawa rzeczowego w drodze władania rzeczą nie wyłączoną z obrotu tak jak właściciel. Nabycie własności następuje przez długotrwałe samoistne posiadanie i następuje ex lege po upływie ustawowego terminu.
Podmiotem, który może nabyć własność w drodze zasiedzenia jest: osoba fizyczna, osoba prawna. Ograniczenie dotyczy cudzoziemców (muszą oni uzyskać zezwolenie od MSWiA). Przedmiotem zasiedzenia może być każda nieruchomość: gruntowa, budynkowa, lokalowa. Nie jest możliwe natomiast zasiedzenie jednego pokoju wchodzącego w skład lokalu. Jako podstawę należy uznać, że zasiedzenie jest sposobem nabycia cudzej własności na podstawie art. 172 KC.
Dla istoty zasiedzenia ważną rolę odgrywa dobra i zła wiara. Dobra wiara ma miejsce jeśli posiadacz pozostaje w błędnym, ale usprawiedliwionym poświadczeniu, że przysługuje mu prawo własności. Zła wiara – jeśli posiadacz wie lub przy zachowaniu staranności mógł wiedzieć, że nie przysługuje mu prawo własności. Zła wiara ma również mieć miejsce gdy nie zostanie sporządzony akt notarialny.
Przesłanki zasiedzenia:
?Posiadanie samoistne o charakterze ciągłym. W tym przypadku posiadaczem jest ten kto rzeczą włada jak właściciel. Należy podkreślić, że posiadanie zależne, nie jest przesłanką zasiedzenia czyli (posiadaczem zależnym jest użytkownik, najemca itp.) nie nabywa własności przez zasiedzenie.
? Ciągłość posiadania.
? Upływ terminu zasiedzenia. Zasiedzenie własności rzeczy ruchomej następuje z upływem 3 lat i wymagana jest dobra wiara. Zasiedzenie nieruchomości uzależnione jest od dobrej ( 20 lat) i złej wiary ( 30 lat ).
? Dobra wiara i zła wiara.
Skutki zasiedzenia:
? Posiadacz nabywa prawo własności.
? Potrzebne jest formalne stwierdzenie nabycia prawa własności.
? Sąd bada przesłanki zasiedzenia i wydaje postanowienie stwierdzające nabycie własności.
Forma aktu notarialnego:
? Obrót nieruchomościami wymaga zachowania formy aktu notarialnego.
? Niezachowanie formy aktu notarialnego powoduje nieważność decyzji.
Wpis do Księgi wieczystej:
? W Księdze Wieczystej ujawnia się prawo własności oraz prawa związane z nieruchomością.
? Wpis prawa własności w księdze wieczystej jest obowiązkowy
? Przeniesienie prawa użytkowania wieczystego wymaga wpisu do księgi wieczystej.
? Ustanowienie odrębnej własności lokalu wymaga wpisania do księgi wieczystej.
Ważną instytucją zasiedzenia jest to, że do czasu zasiedzenia można doliczyć posiadanie poprzednika art. 176 KC.
Przykład: Wiesława Z. objęła w posiadanie nieruchomość B. 10.05.1985 r. po śmierci Wiesławy Z. w 1995 r objął w posiadanie nieruchomość jej syn. W dobrej wierze obejmie własność 10.05.2005 r., w złej 10.05.2015 r.
Zarówno właściciel jak posiadacz może wystąpić z roszczeniem. Posiadacz w dobrej wierze, który poczynił nakłady ulepszające rzecz i utracił je na rzecz właściciela ma wobec właściciela roszczenie o zwrot kosztów nakładów. Jest to prawo retencji uregulowane w art. 461 KC.
Przykład: Zenobiusz I. w 1990 objął w posiadanie samoistne w złej wierze nieruchomość należącą do Wiesławy Z., która od kilku lat przebywa w Ameryce. W 2030 r. złożył wniosek do sądu o stwierdzenie nabycia praw własności. Sąd w 2030 r. wydał postanowienie w którym stwierdził, że Zenobiusz I. nabył prawo własności nieruchomości. Zenobiusz zasiedział nieruchomość w 2020 r.
W drodze przypomnienia najważniejsze przesłanki zasiedzenia to upływ określonego terminu, nieprzerwane i samoistne posiadanie. Trzeba więc przeanalizować te przesłanki, żeby wiedzieć czy może dojść do zasiedzenia.