27. Jak rozwija się słownictwo dziecka?

Izabela Kieś

Pod koniec pierwszego roku życia dziecko wypowiada pierwsze słowa. Powoli dziecko używa ich coraz więcej. W wieku dwóch lat około 300 – 400, gdy ma trzy lata około 1000. Słownik bierny, czyli zasób słów rozumianych, może być jeszcze bogatszy, ponieważ rozumienie wyprzedza czynne posługiwanie się słowami. Na wzrost słownictwa ma wpływ: poziom ogólnej inteligencji dziecka, aktywność dziecka w okresie dzieciństwa, zdolności językowe (zwłaszcza zdolność do rozumienia słów i do szybkiego odnajdywania właściwych słów), środowisko wychowawcze (kontakt z osobami dorosłymi, wzorce językowe, stymulacja ze strony otoczenia).
Początkowo słownik dziecka zawiera głównie rzeczowniki. Przyswajane są one w określonej kolejności. Najpierw imiona własne i rzeczowniki osobowe (nazwy osób z najbliższego otoczenia), nazwy zwierząt, pokarmów, części ciała, ubrań, nazwy przedmiotów codziennego użytku. Potem przybywa coraz więcej czasowników, które są bardzo ważne dla rozwoju mowy. W pierwszej kolejności są to nazwy czynności i ruchów konkretnych, wykonywanych przez dziecko lub przez nie obserwowanych (np.: je, pije, idzie). Przychodzi wreszcie czas na przymiotniki i przysłówki. Początkowo są to wyrazy wartościujące (np. dobry, dobrze, kochany), a następnie cechy zmysłowe (np.: duży, mały, zielony, zimny, ciepły). Trzylatek zasadniczo posługuje się słowami z wszystkich części mowy.
Słownictwo możemy u dziecka rozwijać prowadząc ćwiczenia przy każdej okazji: np. podczas ubierania uczymy nazw ubrań i ich części (rękaw, kieszeń itd.), podczas posiłku uczymy nazw produktów żywnościowych, czynności wykonywanych podczas jedzenia, smaków. Ważne, abyśmy nazywali to, co dziecko widzi, czym się interesuje i każde nowe słowo powtarzali kilkakrotnie. Warto także uczyć nazywać cechy i właściwości przedmiotów oraz stany emocjonalne. W ćwiczeniach słownikowych można wykorzystać ilustracje. Opisujmy je. Uczymy dziecko w ten sposób także jak wygląda opis. Bogaty słownik pozwala dobrze zrozumieć, co inni mówią, lub piszą oraz dobrze formułować wypowiedzi własne.