dr Ryszard Stańczak
Jeśli przebywałeś niedawno w lesie, czy w parku,
dokładnie sprawdź, czy nigdzie nie ma kleszczy.
Ulubionymi siedliskami kleszczy, żywiących się krwią ssaków, ptaków i gadów, są wilgotne obszary roślinne, zwłaszcza lasy liściaste i mieszane, łąki, polany oraz zarośla w pobliżu jezior i rzek. Można je także spotkać w parku lub przydomowym ogródku. Znacznie rzadziej występują w suchych, sosnowych lasach. Larwy kleszczy żyją przeważnie w trawie, natomiast osobniki dojrzałe mogą czaić się wyżej na krzakach lub drzewach. Aktywność kleszczy uzależniona jest od warunków klimatycznych – im wyższa jest temperatura i wilgotność otoczenia, tym ich aktywność jest większa. Rozpoczyna się zwykle wczesną wiosną, kiedy ustępują mrozy, i trwa aż do późnej jesieni.
Kleszcze mogą przyczepiać się do każdej części ciała, wprowadzając pod skórę aparat kłująco-ssący. Zazwyczaj znajdujemy je na rękach, nogach, głowie i uszach, zgięciach stawów, w pachwinach oraz fałdach skórnych. Kleszcze zanim wysączą dużo krwi, są tak małe, że bez problemu mogą przemieszczać się po naszym ciele. Gdy się najedzą – odpadają od swego żywiciela.
Gdy wybieramy się w miejsca zagrożone występowaniem kleszczy, trzeba zadbać o odpowiednie ubranie: założyć czapkę, zakryte buty, długie spodnie i koszule z długimi rękawami przylegającymi do ciała lub zakończone ściągaczami. Dobrze jest zwrócić uwagę na kolor odzieży – na jasnym tle łatwiej zauważyć wędrującego po ubraniu kleszcza. Można stosować produkty odstraszające kleszcze, nanoszone bezpośrednio na skórę lub odzież. Po powrocie z miejsc szczególnie narażonych na występowanie kleszczy, należy dokładnie obejrzeć całe ciało i głowę oraz ubranie, czy nie ma na nim kleszczy. Warto także wziąć prysznic, dzięki któremu można spłukać nimfy kleszczy, które trudno dostrzec gołym okiem.
Usuwanie kleszczy z ciała nie jest zabiegiem trudnym. Najlepiej, przy pomocy pęsety, ująć kleszcza bezpośrednio przy skórze i delikatnie, ale zdecydowanym ruchem, wyciągnąć lub wykręcić go ze skóry. W aptekach dostępne są także specjalne urządzenia do wyjmowania kleszczy. Należy uważać, aby podczas usuwania nie uszkodzić kleszcza tak, aby w naszej skórze nie pozostała jego główka. Nie należy kleszcza zgniatać, przypalać zapałką, smarować tłuszczem ani benzyną, gdyż może on zwrócić treść pokarmową, co znacznie zwiększa ryzyko przeniesienia drobnoustrojów chorobotwórczych.
Po wyjęciu pasożyta, ranę należy przemyć środkiem dezynfekującym, a ręce umyć wodą z mydłem. Miejsce ukłucia należy obserwować przez okres kilku tygodni – gdy pojawi się zaczerwienie lub powiększający się rumień, trzeba zgłosić się do lekarza!
Do zakażenia dochodzi w czasie ukłucia, gdy następuje bezpośrednie wprowadzenie zarazków do krwi. Można też zarazić się spożywając niepasteryzowane mleko lub jego przetwory, w którym może znajdować się wirus kleszczowego zapalenia mózgu.
Do zachorowania prowadzi niewielki odsetek ukąszeń, gdyż nie każdy kleszcz jest zakażony. Warunki klimatyczne mogą sprzyjać rozprzestrzenianiu się zakażonych kleszczy, których ukąszenie jest przyczyną groźnych chorób zakaźnych. Zainfekowane kleszcze przenoszą wirusy zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, a także bakterie wywołujące boreliozę. Ryzyko zachorowań zależy od czasu, przez jaki kleszcz był przyczepiony do skóry człowieka. W przypadku KZM wystarcza krótkotrwałe żerowanie. Aby doszło do zakażenia boreliozą, potrzeba około 24 godzin żerowania, po których ryzyko jest już bardzo duże. Dlatego też, natychmiast po zauważeniu przyczepionego kleszcza, należy go we właściwy sposób usunąć. Warto wiedzieć, że ślina kleszczy ma właściwości znieczulające, dlatego najczęściej nie czujemy ukąszenia. Kleszcz po przebiciu skóry może wysysać krew przez kilka dni. Następnie odpada.