Mam podstawy przypuszczać, że sędzia, który będzie rozpatrywał moją sprawę, nie jest całkowicie bezstronny. Jak mogę zapobiec prowadzeniu sprawy przez tego sędziego? Gdzie powinienem zgłosić taką informację?
Wyłączenie sędziego może nastąpić z mocy ustawy, na podstawie żądania złożonego przez sędziego lub też na wniosek strony postępowania. Instytucja ta ma na celu zapewnienie bezstronności i obiektywności wymiaru sprawiedliwości. Jako że nikt nie może być sędzią w swojej sprawie ? uzasadnione jest dopuszczenie do wyłączenia sędziego od rozpoznania sprawy w sytuacji, gdyby jego udział w tej sprawie dawał podstawy ku temu, by przypuszczać, iż zasada bezstronności mogłaby być złamana.
Wyłączenie sędziego, jak już wspomniałam, może nastąpić na podstawie ustawy ? podstawą jest tu art. 48 § 1 KPC. Wyłączenie nastąpi więc m.in. w sprawach, w których sędzia jest stroną lub pozostaje z jedną ze stron w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy oddziałuje na jego prawa lub obowiązki; w sprawach swego małżonka, krewnych lub powinowatych w linii prostej, krewnych bocznych do czwartego stopnia i powinowatych bocznych do drugiego stopnia, a także w sprawach osób związanych z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli. Ponadto sędziego można wyłączyć od udziału w sprawie, w której jest lub był pełnomocnikiem albo radcą prawnym jednej ze stron, a także w sprawach, w których w instancji niższej brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia, jak też w sprawach o ważność aktu prawnego z jego udziałem sporządzonego lub przez niego rozpoznanego oraz w sprawach, w których występował jako prokurator. Należy pamiętać, że przyczyny wyłączenia istnieją także po ustaniu małżeństwa, opieki, przysposobienia lub kurateli, będących przyczyną wyłączenia. Wyżej wymienione przyczyny wyłączenia sędziego są przyczynami bezwzględnymi.
Sytuacja, w której sędzia wyłączony z mocy ustawy prowadziłby rozprawę, będzie przyczyną nieważności postępowania i zgodnie z art. 401 pkt 1 KPC podstawą do skargi o wznowienie postępowania.
Wyłączenia sędziego może domagać się również Pan jako strona postępowania lub też sędzia, jeżeli mogłaby istnieć wątpliwość co do bezstronności sędziego. Przyczyną tego wyłączenia może być stosunek łączący sędziego ze stroną oparty na miłości, przyjaźni, nienawiści itd. Nie jest to katalog zamknięty. Osobisty charakter może mieć więc charakter nie tylko pozytywny ale także negatywny. Składając wniosek, powinien Pan uprawdopodobnić znaną sobie przyczynę wyłączenia. Nie ma więc obowiązku udowodnienia okoliczności, wystarczy pewien stopień prawdopodobieństwa. Taki wniosek powinien być złożony ustnie lub pisemnie do protokołu, w sądzie, w którym toczy się sprawa. Zgodnie z art. 51 KPC sędzia powinien zawiadomić sąd o zachodzącej podstawie wyłączenia i wstrzymać się od udziału w sprawie.