Jolanta Michalik
W klasycznym czarnym kryminale nie jest ważna zagadka. Istotniejsze jest tło społeczno-obyczajowe i wyraźny rysunek głównego bohatera. To typ pijaka – twardziela z bałaganem w życiu osobistym, zniszczonego i przegranego, ale wciąż instynktownie odczuwającego dobro.
Taki właśnie jest Fabio Montale – marsylski policjant, smakosz i miłośnik kobiet, z powieści „Total Cheops” Jean-Claude’a Izzo. W młodości Fabio i jego kumple Manu i Ugo kochali się w pięknej Cygance Loli, czytali prowansalskie wiersze i relacje z podróży, a na życie zarabiali włamaniami. Po latach Manu zostaje zabity, Ugo, który chce pomścić jego śmierć, również, a intrygę komplikuje dodatkowo morderstwo Leili, przyjaciółki Fabia, córki algierskiego imigranta.
Ciemna, biedna, niebezpieczna, imigrancka Marsylia ze śledztwa Fabia, odczytana w kontekście ostatnich wydarzeń we Francji, to morze zawiedzionych, wykorzenionych i odrzuconych, gorszych. „Sam nie wiem, co trzeba odpowiadać takim (…) dzieciakom z osiedli. Synom imigrantów – bez pracy, bez przyszłości, bez nadziei” – powiada Fabio, u którego w rodzinnym domu mówiło się po neapolitańsku. Total Cheops („totalny burdel”; tytuł Izzo zapożyczył od grającej rap marsylskiej grupy IAM) w mieście spowitym mgłą upału, z wąskimi uliczkami Starego Portu, promami do Bastii, Ajaccio i Algieru, statkami, dokami, starymi hangarami, willami w ogrodach pełnych palm, oleandrów i figowców, włoską mafią i bojówkami Frontu Narodowego.
„Człowiek zadowala się coraz mniejszym. Aż w końcu zadowala się wszystkim. I sądzi, że to właśnie jest szczęście” – sądzi inspektor Montale, zostawiając za sobą wszystko, co utracił, przegapił, zapomniał wraz ze śmiercią swych marsylskich przyjaciół.
„Total Cheops” to pierwsza część trylogii poświęconej Marsylii, ukochanemu miastu Izzo. W filmowej wersji z 2002 r. w roli głównej wystąpił Richard Bohringer; w serialu „Fabio Montale” – Alain Delon, aktor o nacjonalistycznych poglądach – co wywołało burzę w hiszpańsko – włosko – francuskiej rodzinie autora.
Jean–Claude Izzo,
Total Cheops,
przekł. Maryna Ochab,
W.A.B., Warszawa 2005, 238 ss.,
cena ok. 25 zł.