Aldona Dzwonkowska: Darowizna

Darowizna to zobowiązanie darczyńcy do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. Stronami tej umowy są darczyńca i obdarowany. Po każdej ze stron umowy darowizny może występować więcej niż jedna osoba. Ma to również miejsce, gdy przedmiot świadczenia jest niepodzielny ? wtedy istnieje możliwość zbycia i nabycia określonych udziałów w danym przedmiocie, np. współwłaściciele mogą darować swoje udziały w nieruchomości jednej osobie, która stanie się wyłącznym właścicielem nieruchomości.

Umowa darowizny ma charakter nieodpłatny, dlatego też w celu ochrony darczyńcy oświadczenie woli powinno być złożone w formie notarialnej. Oświadczenie drugiej strony może przybrać formę dowolną. Forma aktu notarialnego jest bardzo istotna po stronie darczyńcy, gdyż jej niezastosowanie powoduje nieważność czynności prawnej. Umowa darowizny staje się także ważna, gdy mimo niezłożenia przez darczyńcę oświadczenia woli w formie notarialnej, przyrzeczone świadczenie zostanie spełnione. Jak stanowi ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. z 1983 r. nr 45, poz. 207 z późn. zm., tj: Dz. U. z 2004 r. nr 142, poz. 1514 z późn. zm.), podatnikami podatku od darowizny są osoby fizyczne, które nabyły własność rzeczy, a płatnikami tego podatku są notariusze. Darowizna podlega odwołaniu, jak stanowi art. 898 KC w razie rażącej niewdzięczności obdarowanego w stosunku do darczyńcy. Uprawnienie do odwołania przysługuje: darczyńcy i spadkobiercom darczyńcy po jego śmierci, którzy mogą powołać się na przyczyny, które mógł podnieść darczyńca, a także mogą powołać się na umyślne spowodowanie przez obdarowanego śmierci darczyńcy. Uprawnienie do odwołania darowizny wygasa w razie przebaczenia obdarowanemu, a także z upływem jednego roku od dnia, w którym uprawniony dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego. Termin roczny dotyczy również spadkobierców darczyńcy. Darczyńca może również odwołać darowiznę, gdy znajdzie się w niedostatku ? należy rozumieć przez to pogorszenie sytuacji majątkowej, które nastąpiło po zawarciu umowy darowizny, a umowa nie została jeszcze wykonana. Natomiast popadnięcie darczyńcy w niedostatek już po wykonaniu umowy darowizny nie daje podstaw do jej odwołania. Ma to chronić obdarowanego, który pozostawałby w niepewności co do umowy darowizny. Darczyńca ma natomiast inne uprawnienie, a mianowicie może żądać od obdarowanego środków utrzymania potrzebnych dla niego i dla osób, wobec których jest zobowiązany alimentacyjnie. Obdarowany może jednak zwolnić się z tego obowiązku przez zwrot przedmiotu darowizny albo odpowiadającej wartości darowizny sumy pieniężnej. Jak stanowi art. 901 KC, dla darowizny przewidziana jest ponadto możliwość rozwiązania przez sąd w przypadku darowizny dokonanej przed ubezwłasnowolnieniem darczyńcy. Z żądaniem takim może wystąpić przedstawiciel ustawowy darczyńcy, który jest ubezwłasnowolniony.