Aldona Dzwonkowska: Przedawnienie a zatarcie skazania

Po upływie określonego czasu nie można wszcząć postępowania karnego w przedmiocie danego przestępstwa i tym samym nie można zrealizować odpowiedzialności karnej za popełniony czyn zabroniony. W polskim ustawodawstwie karnym wyróżnia się trzy rodzaje przedawnienia: przedawnienie ścigania, wyrokowania i wykonania kary. Przedawnienie ścigania ujęte w art. 101 KK stanowi, że karalność przestępstwa ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynęło lat: 30 ? gdy czyn stanowi zbrodnię zabójstwa, 20 ? gdy czyn stanowi inną zbrodnię, 15 ? gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą pięć lat, 10 ? gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą trzy lata, 5 ? gdy chodzi o pozostałe występki.

Natomiast w przypadku przestępstw ściganych z oskarżenia prywatnego przewiduje się trzyletni termin przedawnienia ścigania, a także dalsze ograniczenie ścigania, które nie może nastąpić po upływie jednego roku od czasu dowiedzenia się pokrzywdzonego o osobie sprawcy przestępstwa.

Bardzo istotnym zagadnieniem jest przedawnienie wyrokowania ? jeżeli w czasie przewidzianym na przedawnienie ścigania, jak wyżej, wszczęto postępowanie przeciwko osobie, to wówczas karalność przestępstwa ustaje z upływem 10 lat od upływu tego okresu ? jeżeli chodzi o zbrodnie i występki, natomiast w zakresie pozostałych występków z upływem lat pięciu. Oznacza to mianowicie, iż terminy te ulegają stosownemu przedłużeniu o lat 10 lub pięć. Instytucja ta ma na celu doprowadzenie do wydania prawomocnego wyroku skazującego.

Natomiast jeżeli w określonym terminie dojdzie już do wydania prawomocnego wyroku skazującego, może wchodzić w grę przedawnienie wykonania kary. Terminy przedawnienia liczone są wówczas od uprawomocnienia się wyroku skazującego ? a więc kary pozbawienia wolności wykonać nie można, jeżeli od uprawomocnienia upłynęło lat: 30 ? w razie skazania na karę pozbawienia wolności na czas powyżej lat pięciu albo na karę surowszą, 15 ? w razie skazania na karę pozbawienia wolności do lat pięciu, 10 ? w razie skazania na inną karę.

Zatarcie skazania, instytucja bardzo pozytywnie odbierana wśród skazanych, polega na automatycznym zatarciu skazania, bez konieczności wydania decyzji określonego organu. Natomiast na wniosek skazanego można zarządzić zatarcie skazania na karę pozbawienia wolności po upływie pięciu lat, jeżeli w tym czasie osoba ubiegająca się o zatarcie skazania przestrzegała porządku prawnego, a wymierzona kara nie przekraczała trzech lat. W razie skazania na karę dożywotniego pozbawienia wolności zatarcie skazania następuje z upływem 10 lat od uznania kary za wykonaną, darowania lub przedawnienia jej wykonania. Przy skazaniu na karę grzywny lub ograniczenia wolności zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem pięciu lat od wykonania, darowania lub przedawnienia jej wykonania (na wniosek skazanego zatracie skazania może zostać zarządzone już po upływie trzech lat).