Czym jest stres? Jest reakcją organizmu (psychiczną, fizjologiczną) na zaistniałą sytuacją. Jest nieodłącznym elementem życia, najczęściej bywa odczuwany jako coś nieprzyjemnego i dlatego, chcemy się go pozbyć albo przynajmniej nad nim zapanować. Pod wpływem różnych czynników zewnętrznych (stresorów) dochodzi do narastania napięcia. To co wydaje mi się istotne, to fakt, że stres jest odczuciem subiektywnym to znaczy, że to co dla jednej osoby będzie czymś normalnym, jedną z wielu spraw do załatwienia (np. polecenie zadzwonienia do kogoś i umówienie się na spotkanie lub wyjazd służbowy ) dla kogoś innego będzie trudną, stresującą sytuacją. Same tylko okoliczności nie decydują o tym czy jakaś sytuacja jest stresowa czy nie. Połączenie okoliczności i naszego przekonania o tym, czy potrafimy sobie z nimi poradzić czy nie – to decyduje o tym czy jakaś sytuacja jest przez człowieka odbierana jako stres.
Jeśli chodzi o rodzaje stresu to w literaturze przedmiotu znajdziemy wiele podziałów, ze względu na różne czynniki. Ja chciałam wskazać na kilka ważnych dla mnie aspektów związanych ze stresem w pracy. Jednymi z istotniejszych czynników działających na naszą możność radzenia sobie ze stresem jest czas trwania sytuacji stresującej oraz ?głębokość? stresu, siła jego przeżywania.
Stres krótkotrwały się przydarza, bywa, pojawia się od czasu do czasu, zazwyczaj pobudza, mobilizuje, pozwala znaleźć nowe kreatywne rozwiązania, zwiększa energię do działania ? w takich przypadkach chcemy coś szybko zrobić i mieć z głowy, żeby nie czuć stresu. Można czuć ucisk w żołądku, mogą się trząść ręce albo może nam drżeć głos, czyli można mieć fizyczne objawy, ale one będą ustępować w trakcie wykonywania zadania. Ale może też się zdarzyć stres krótkotrwały, który kogoś sparaliżuje, nie pozwoli działać, taka osoba będzie czuła, że sytuacja ją przerasta, poczuje się zablokowana, niedolna do jakiegokolwiek ruchu.
Stres długotrwały, jak sama nazwa wskazuje, ma to do siebie, że trwa długo. Jesteśmy w sytuacji stresowej nieprzerwanie, co powoduje różne rodzaje zmian u człowieka: dochodzi do zmian związanych z widzeniem i odbieraniem rzeczywistości (zaburzone postrzeganie świata, nieadekwatne reakcje, brak logicznego myślenia, itp.), zmian psychicznych (smutek, nerwowość, pesymizm, poczucie beznadziei, strach, bezradność, poczucie braku wpływu na cokolwiek, itp.) i wreszcie zmian fizycznych (różnego rodzaju bóle, napięcia mięśni, zwiększenie ciśnienia krwi, zaburzenia pracy serca, zaburzenia snu, apetytu, obniżenie odporności, itp.).
Dlaczego to takie ważne: zdać sobie sprawę jakiego stresu doświadczam? Bo inaczej trzeba sobie z nimi radzić. Stresowi krótkotrwałemu ?łagodnemu? można zaradzić poprzez metody i techniki radzenia sobie w trudnych sytuacjach takie jak: oddychanie, napinanie i rozluźnianie mięśni, słuchanie spokojnej muzyki, pójście na spacer, rozmowa z kimś życzliwym, sporządzenie planu działania, wysiłek fizyczny, kontakt z naturą, odpowiedni sposób komunikowania się, nauka asertywności, wizualizacja. Pomocne bywa także wykonywanie czynności, które sprawiają nam przyjemność (np. gotowanie, wykonywanie czynności manualnych typu robienie na drutach, szycie, klejenie modeli, układanie puzzli i wiele, wiele innych).
W zależności od tego jaką jesteśmy osobą czyli jaki mamy temperament i poziom energii, co lubimy, jakie mamy możliwości i jakie są okoliczności zdarzenia, wybieramy najbardziej odpowiednią i skuteczną z naszego punktu widzenia metodę radzenia sobie ze stresem krótkotrwałym.
Stres krótkotrwały ?paraliżujący? wymaga innych działań: w zależności od towarzyszących mu okoliczności można się z czegoś wycofać, można się do czegoś przygotować, można poprosić o pomoc, warto też po jakimś czasie przeanalizować sytuację i zastanowić się co w tym zdarzeniu tak paraliżująco na mnie podziałało i jak mogę zaradzić temu w przyszłości.
Jeśli chodzi o poradzenie sobie ze stresem długotrwałym to sprawa nie przedstawia się tak prosto. Jeżeli poddawani byliśmy stale jakiemuś działaniu długi okres czasu (miesiące, lata ) ? techniki relaksacyjne nie wystarczą. Dobrze byłoby zgłosić się do doradcy zawodowego czy coacha, aby zobaczyć czy coś w moim obszarze zawodowym można zmienić, czemuś zaradzić, przeanalizować trudne sytuacje, aby wyciągnąć wnioski, które pomogą przeorganizować coś w pracy. Może się zdarzyć, że taka próba poradzenia sobie ze stresem długotrwałym będzie niewystarczająca ? krokiem dalej i właściwą decyzją będzie udanie się na terapię, aby wzmocnić się psychicznie, zacząć widzieć świat we właściwych proporcjach i nauczyć się odpowiedniego, dobrego dla nas, reagowania na pewne sytuacje.
Stres w pracy może być uwarunkowany różnymi rzeczami: może wynikać z faktu, iż nie dogadujemy się z ludźmi, z którymi pracujemy , z charakteru pracy, niejasnego zakresu obowiązków, niejasnych procedur, złych warunków pracy, złego zarządzania, itp. Może też wreszcie wynikać z nas samych, z tego w jaki sposób postrzegamy naszą pracę, jakie mamy przekonania na różne tematy. Oczywiście, każdy jest najlepszym specjalistą od siebie samego i wiem z doświadczenia, że są osoby, które doskonale sobie radzą ze stresem we własnym zakresie, mają swoje sposoby, wiedza co im służy, co im pomaga, czego mają unikać. Ale są też tacy, którzy meczą się i pozwalają na to aby to stres nimi zawładnął a nie oni zapanowali nad nim. Zachęcam takie osoby do skorzystania z wizyty u specjalisty: doradcy zawodowego, coacha czy terapeuty ? jest to skuteczna forma pomocy sobie i zapobieganie wypaleniu zawodowemu.
Grażyna Kobiałka
trenerka, doradczyni zawodowa, coach, mediatorka
Stała członkini zespołu Stowarzyszenia PRO ? Pracownia Rozwoju Osobowości
Tel. 570 41 61 81