W poprzednich częściach słownika pisałem o procedurze budowania strategii zrównoważonego rozwoju. Istota strategii tkwi w określeniu celu do którego zmierzamy planując rozwój. Realizacja celów jest traktowana jako zaspokojenie potrzeb. Pojęcie „potrzeby” ma duże znaczenie dla działalności człowieka. Dążenie do zaspokojenie potrzeb prowadzi do kolejnych zasadniczych, jakościowych zmian w siłach wytwórczych społeczeństwa.
Każda z dziedzin nauk społecznych formułuje swoją definicję „potrzeby”. Inaczej ją definiuje ekonomia czy psychologia, ale zawsze jest głównym elementem ich obszaru zainteresowań. Bardzo ogólna definicja potrzeby mówi, że jest to specyficzna reakcja organizmu na jego nieprawidłowe działanie. Istotą tej reakcji jest gotowość do przeciwdziałania likwidującego nieprawidłowe działanie. Zdefiniowaną w ten sposób potrzebę możemy odnieść do jednostek, organizacji oraz instytucji społecznych.
Przykład: jesteśmy niewyspani (organizm źle funkcjonuje) i występuje potrzeba snu, czyli reakcji na nieprawidłowe funkcjonowanie i jak się prześpimy, to zaspokoimy swoją potrzebę. Potrzeby możemy zaspokoić eliminując źródło ich powstania. Na pewno źle funkcjonujemy mając chory wyrostek, a jego wycięcie dopiero pozwoli dalej prawidłowo nam funkcjonować.
Analogicznie możemy spojrzeć na potrzeby organizacji i instytucji, przy czym w tym przypadku istotnym źródłem potrzeb może być nieefektywność w ich działaniu mogąca powodować, że nie osiągną właściwych sobie celów. Przykład z podwórka redakcyjnego: gdy jest dużo wydarzeń godnych odnotowania w gazecie, występuje potrzeba np. zatrudnienia nowego dziennikarza.
Swoje jednostkowe potrzeby człowiek może realizować indywidualnie lub poprzez uczestnictwo w grupach społecznych. Mamy wtedy do czynienia z potrzebami społecznymi, realizowanymi przez różne organizacje i instytucje. O ile potrzebę snu możemy zaspokoić indywidualnie, to już np. o swoje bezpieczeństwo czy zdrowie sami w pełni nie zadbamy. Jedną z organizacji powołanych do zaspokajania potrzeb społecznych jest administracja publiczna, tj. instytucje państwowe i samorządowe. Gmina czy powiat, zgodnie z ustawą powołane są po to, aby zaspokajać potrzeby społeczne zamieszkującej je społeczności. Istnieje podział kompetencji ich w ich zaspokajaniu. Najwyraźniej widać to w edukacji, na poziomie podstawowym i gimnazjalnym odpowiada za nią gmina, za szkoły średnie powiat a szkolnictwo wyższe leży w kompetencji państwa. Jednak bez względu na jakim szczeblu administracji zaspokajane są nasze potrzeby, pamiętajmy że czynione jest to za nasze pieniądze. Warto zatem ocenić czy instytucje te funkcjonują prawidłowo i czy nie występuje potrzeba dokonania w nich zmian.
Grzegorz Grabowski